بهمنظور افراز صنایع خلاق در جهان، دستهبندیهای مختلفی از سمت سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو)[1]، سازمان جهانی مالکیت فکری[2]، وزارت دیجیتال، فرهنگ، رسانه و ورزش بریتانیا[3]، آنکتاد و… ارائهشده است. اما موردتوافقترین دستهبندی از حوزه صنایع خلاق در ایران که هماهنگ با ویژگیهای هویتی و فرهنگی ایرانی است و مورد اجماع کارشناسان و صاحبنظران این حوزه نیز قرار دارد، به شرح ذیل است:
- نشر و محتوا
- اسباببازی و سرگرمی
- صنایع دیداری و شنیداری
- صنایعدستی و گردشگری و میراث فرهنگی
- طراحی و معماری
- گیاهان دارویی و طب سنتی
- هنرهای تجسمی و نمایشی
- خدمات زیرساختی صنایع خلاق
- نساجی و پوشاک
- تبلیغات و خدمات دیجیتال
رشد و شکوفایی صنایع خلاق مستلزم وجود محتوا و مضامین فرهنگی، نیروی انسانی خلاق و ابزارهای فناورانه (بهویژه فناوری اطلاعات و فناوریهای مرتبط با آن) است. کشور ایران بهواسطه تاریخ کهن و منابع فرهنگی غنی، از محتوا و مضامین فرهنگی موردنیاز برای رشد و توسعه این صنایع برخوردار است. طبق گزارش کارگروه صنایع خلاق کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران صنایع خلاق در سال ۲۰۱۳ حدود ۲۰۵۰ میلیارد دلار گردش مالی در جهان داشته که در سال 2019 این عدد به ۶ برابر رسید. گردش مالی این صنایع در ایران در سال 98 حدود ۱۰۰میلیارد دلار بوده است. [4]
به نقل از مدیرکل دفتر چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سال 1395 جایگاه صنعت چاپ ایران در منطقه، 5 رتبه پایینتر از وضعیت مطلوب برآورد شده است. در یک گزارش دیگر، گردش مالی آسیبشناسی سیستماتیک نظام صنعت نشر در سال 94 در حدود 150 تا 200 میلیارد تومان برآورد شده است. درحالیکه مجموع قیمت پشت جلد کتابهای همان سال بیش از 1350 میلیارد تومان بوده است.
همچنین امروز خلق موسیقی، بهعنوان یک محتوای شنیداری عملی صنعتی است که بازیگران متعددی در آن مشارکت دارند. صنعت موسیقی یکی از مصادیق بارز صنایع فرهنگی است. میتوان تولید رکوردهای موسیقی را به دو فرا گرد تولید رکورد و اجرای آثار تجزیه و تقسیم کرد. اولین فرا گرد، تولید و فروش موسیقی ضبطشده (سیدیهای موسیقی) است. این فرا گرد شامل خالقان محتوا (آهنگسازان و غزلسرایان) است که آثارشان توسط ویراستاران ویراستاری میشود. این آهنگها یا قطعات توسط خالقان آنها یا سایر هنرمندان اجرا میشود. در طی این فرا گرد، شرکت ضبط موسیقی اساسیترین نقش را ایفا میکند. این شرکت محصول نهایی را به شرکتهای توزیعی (نمایندگیهای مجاز تحویل میدهد. در پایان این فرا گرد، سیدیها از طریق فروشگاههای عمومی یا تخصصی در دسترس مصرفکنندگان قرار میگیرد. البته فناوری ارتباطات تغییرات مهمی را در این زمینه ایجاد کرده است. (بهعنوانمثال، خریدوفروش آنلاین، پرداخت برای هر دانلود، خدمات موسیقی برخط و غیره)
در حال حاضر بیش از هزار شرکت فعال توانستهاند مجوز صنایع خلاق را از معاونت علمی ریاست جمهوری کسب کنند.
[1] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
[2] World Intellectual Property Organization (WIPO(
[3] Department for Digital, Culture, Media and Sport (DCMS)
[4] زیستبوم صنایع خلاق ircreative.isti.ir
